BSB 2023

Program Dessins de Saints poświęcony jest francuskiej, sakralnej muzyce kameralnej, posiadającej niezwykłą głębię wyrazu. Muzyka francuska – ekspresyjna, a jednocześnie subtelna i wyrafinowana – nie była nastawiona na popis, wirtuozerię, lecz na wewnętrzne poruszenie słuchacza.
Osią programu są utwory E.J. de la Guerre, M. A. Charpentiera, A. Campry i L.N.Clérambaulta, będące portretami świętych (m.in. Maryi, św. Augustyna czy św. Michała Archanioła). Program koncertu uzupełniony jest o specjalnie dobrane francuskie utwory czysto instrumentalne M. Marais, A. Forqueray, L.C. d’Hervelois czy L. Couperina, z których niektóre odnoszą się do symboli związanych z kościołem (dzwony, wiatrowskaz). Dla podkreślenia wyjatkowego koloru i stylistyki muzyki francuskiej, w programie do towarzyszenia głosowi dobrane zostały dwa szczególnie umiłowane przez francuskich twórców instrumenty – viola da gamba i klawesyn. Pięknym zwieńczeniem całego programu jest Kantata R. de Bousseta, napisana w całości na dwa głosy solowe, sopran i violę da gamba (z towarzyszeniem basso continuo), do francuskiej wersji tekstu Psalmu 83.

Wielkopolska – św. Wojciech
Festumagat ecclesia (Hymn, Kraków, XV w.)
Almepresul (Responsorium z oficiumrymowanego Benedic regem cunctorum, Gniezno, XIII/XIV w.)
Estampie (utwór instrumentalny)
Opreclara Adalberti (sekwencja, Gniezno, XIV/XV w)
Annuarecolamus (sekwencja, Reichenau, ca. 1001)
Małopolska – św. Stanisław
Sancte Dei pontifex (sekwencja, graduał JanaOlbrachta, Wawel, XV/XVI w.)
Alleluia. O sydus Polonie (graduał Jana Olbrachta, Wawel, XV/XVI w.)
Małopolska – Muzyka z klasztorów polskich klarysek
Estampie (utwór instrumentalny)
Ave mater gracie (sekwencja, Stary Sącz, XIII w.)
[Stella naufragantium] et via regens devium (tropowane Benedicamus, Stary Sącz, XIV w)
Ofelix haec novitas (sekwencja, Kraków, XIII w.)
Jubedomne benedicere/Una cunctis leticie(tropowane lectio, Stary Sącz, XIII/XIV w.)
Benedicamus Domino (Stary Sącz, XIII w.)
Pomorze – pieśni maryjne
Alleluia. Ave benedicta Maria (tropowany werset allelujatyczny, Gdańsk XV w.)
Lament maryjny (Bordesholmer Marienklage, pierwotnie z Jasienicy k. Szczecina, XIV w.)
Verbum bonum (cantio, Gdańsk, XV w.)
Piotr z Grudziądza / Petrus de Grudencz – Plaudeeuge theotocos (cantio, XV w.)
Bogurodzica (rękopis z Kcyni, k. Poznania, XV w.,pierwotnie prawdopodobnie z XII/XII w.)

W pierwszej części naszego programu zabierzemy Państwa do Wielkopolski (Polonia Maior), do „świętego gniazda” Gniezna, pierwszej stolicy Polski. Około roku 1000 spotkali się tam książę Bolesław I Chrobry i cesarz Otton III, a losy ich były ściśle związane z postacią św. Wojciecha. Biskup Pragi, Wojciech, wysłany przez obu władców, by głosił Słowo Boże wśród pogan, zginął wkrótce potem jako męczennik i został kanonizowany w Rzymie. Śmierć Wojciecha i jej polityczno-religijne konsekwencje znalazły odzwierciedlenie zarówno w średniowiecznych utworach poetyckich, jak i muzycznych. Wkrótce po kanonizacji praskiego biskupa-męczennika powstała w Reichenau sekwencja Annua recolamus, najstarsza z ponad 140 sekwencji poświęconych Wojciechowi skomponowanych w Polsce, Czechach i na Węgrzech. W sekwencji tej, spisanej około 1001 roku i wykorzystującej jedną z melodii Notkera Balbulusa, po raz pierwszy pojawia się nazwa naszego kraju – Polania. W tekście wspomniany jest również cesarz Otton III. Najprawdopodobniej to on sam zadbał o natychmiastowe uhonorowanie swojego zamordowanego przyjaciela, zlecając nową kompozycję dla uczczenia jego pamięci. Officjum, hymny i wersety allelujatyczne powstawały ku czci Wojciecha jeszcze do początku XVI wieku i śpiewane były w Gnieźnie, Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie i wielu innych miejscach, w których odprawiano liturgię męczennika. Święty Wojciech pozostał jednak najsilniej związany z diecezjami i Kościołem wielkopolskim – jako przeciwwaga dla dynamicznie rozwijającego się w Małopolsce kultu św. Stanisława.
W regionie Małopolski (Polonia minor) dominuje postać św. Kingi Węgierskiej (ok. 1224-1292), żony księcia Bolesława V. Pod rządami Kingi jej nowa ojczyzna zaznała kulturalnego rozkwitu, powstały liczne centra kulturalne o wielkiej sile oddziaływania oraz niezwykle produktywne skryptoria. Na ten okres datowane są nie tylko najstarsze wielogłosowe polskie fragmenty mszalne, lecz również przywieziona przez Kingę kopia znanej francuskiej Magnus Liber zawierająca wspaniałe utwory polifoniczne szkoły Notre Dame. Fragmenty tego egzemplarza Magnus Liber zachowały się do dzisiaj w klasztorze w Starym Sączu na południu Polski, którego prowadzenie przejęła Kinga po śmierci małżonka. Dziś prezentujemy głównie kompozycje powstałe w klasztorach klarysek w Starym Sączu i Krakowie. Do największych osiągnieć należą tu unica: [Stella naufragantium] et via regens, zrekonstruowany fragment maryjnego tropu Benedicamus oraz wirtuozowskie tropowane lectio Jube domne benedicere/Una cunctis leticie. Muzykę z Małopolski prezentują również dwa utwory ku czci patrona Krakowa, św. Stanisława, z wawelskiego graduału króla Jana Olbrachta.
Pomorze (Pomerania), region będący przedmiotem trzeciej części naszego programu, ma bogatą i złożoną historię polityczną, w której ścierały się różne kultury. Region ten, podzielony obecnie między Polskę i Niemcy, był z czasem kontrolowany przez polskich, saskich i duńskich zdobywców, regularnie najeżdżany przez wikingów, a później przez Zakon Krzyżacki. Pomorze było częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego i Królestwa Polskiego, choć cieszyło
się także częściową niezależnością pod rządami lokalnych rodów. Najważniejszymi miastami były Stralsund, Greifswald, Gdańsk i Szczecin – część miast pomorskich przystąpiła do Hanzy.
W tej części reprezentowane są dwa najbardziej istotne święta liturgiczne. Zestawione tu trzy fragmenty lamentu maryjnego z Bordesholm były przeznaczone do dramatycznej realizacji w Wielki Piątek. Przejmujący tekst i nie mniej przejmujące melodie tego XV-wiecznego dramatu liturgicznego musiały być dość dobrze znane na średniowiecznym Pomorzu, bowiem komentarze na kartach rękopisu sugerują, że mógł on zostać skopiowany w 1476 roku
w pomorskim klasztorze w Jasienicy koło Szczecina. Z kolei w Verbum bonum z gdańskiego kancjonału wyrażona jest radość z Bożego Narodzenia. Oba święta łączy postać Maryi, Matki Bożej. Poświęcone jej Alleluia. Ave benedicta Maria znajduje się również w tym rękopisie.
Maryja jest również główną bohaterką najstarszej pieśni w języku polskim – Bogurodzicy. Miejsce i czas powstania tego utworu pozostają niezwykle kontrowersyjne: literatura fachowa podaje ramy czasowe od X wieku (ze słynną, lecz nieprawdziwą teorią, według której za autora uważa się św. Wojciecha) do końca XIV wieku. Nasza wersja pochodzi z najstarszego rękopisu z początku XV wieku, spisanego w wielkopolskiej Kcyni.

Agnieszka Budzińska-Bennett

Nominowana do nagrody „Amdassador of the Year 2022” międzynarodowej organizacji REMA oraz do Nagrody Mediów Publicznych 2021 za „promocję polskiej kultury na całym świecie, niezwykłe umiejętności i pasję, z którą przybliża słuchaczom zapomniane skarby polskiej muzyki dawnej”. Dwukrotnie nominowana do presiżowych Paszportów Polityki (2012 i 2013), m.in. za „za promowanie polskiej muzyki dawnej na najwyższym poziomie wykonawczym” (A. Suprynowicz, Polskie Radio) i „za konsekwencję w odkrywaniu muzyki średniowiecznej, rzetelność w docieraniu do jej artystycznej istoty, wnikliwość w poznawaniu jej historyczno-kulturowych kontekstów i radość w dzieleniu się jej pięknem” (D. Cichy, Radio Kraków). Recypientka sześciu nominacji do nagrody Fryderyk oraz pięciu nominacji do International Classical Music Awards. Nazwana „jednym z najlepszych ambasadorów naszego kraju” (W. Paprocki, Ruch Muzyczny).
Dyplomowana pianistka, doktor muzykologii (UAM 2010), absolwentka klasy śpiewu i wczesnej zespołowej muzyki wokalnej Schola Cantorum Basiliensis (SCB) w Szwajcarii (D. Vellard, R. Levitt, E. Tubb i A. Rooley). Prywatnie studiowała z E. Kirkby i A. Boothroyd w Londynie, z B. Thornton i B. Bagby w Kolonii oraz ze S. Haselhoffem w Bazylei.
Jest kierowniczką ensemble Peregrina specjalizującego się w wykonawstwie muzyki średniowiecznej, z którym nagrała już trzynaście wysoko ocenianych przez międzynarodową krytykę płyt (ECHO-KLASSIK 2009, 5 Diapason, International Classical Music Award ICMA 2019). Jej tournées koncertowe obejmują całą Europę, Azję oraz USA.
Na scenie zadebiutowała w L’incoronazione di Poppea C. Monteverdiego pod dyr. K. Junghänela w Theater Basel jako Amore i Valletto (2003/04). W latach 2016-2022 prowadziła wydany przez Polskie Radio 10-płytowy projekt nagraniowy „Melodie na Psałterz polski. Mikołaj Gomółka – Opera Omnia” (150 psalmów do przekładów Jana Kochanowskiego), kierując Chórem Polskiego Radia. Pod jej kierownictwem ukazało się również wydanie wszystkich dzieł Wacława
z Szamotuł (Raumklang 2019).
Agnieszka Budzińska-Bennett wykładała muzykę liturgiczną XII wieku w SCB i należała do kadry badawczej tej instytucji w latach 2011-2014. W latach 2013-2015 wykładała również chorał gregoriański i historię muzyki średniowiecznej w Musikhochschule Trossingen w Niemczech, a następnie historię muzyki średniowiecznej w SCB (2016-2017). Obecnie jest profesorem w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu we Freiburgu (Niemcy). Jej dalsza działalność pedagogiczna i akademicka obejmuje szereg wykładów gościnnych i kursów mistrzowskich muzyki dawnej w całej Europie oraz w USA. Jest autorką szeregu artykułów i książek o muzyce dawnej.
W roku 2019 została uhonorowana odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej” oraz Srebrną Odznaką Honorową Województwa Małopolskiego – Krzyżem Małopolskim.

Zespół założony w roku 1997 w Bazylei i kierowany przez dwukrotnie nominowaną do prestiżowego „Paszportu Polityki“ polską wokalistkę i muzykologa, Agnieszkę Budzińską-Bennett, koncentruje swoje zainteresowania na świeckiej i religijnej muzyce europejskiej z okresu od IX do XIV wieku. Główny obszar badawczej i artystycznej działalności zespołu to wczesna polifonia i monodia Saint Martial
i paryskiej szkoły Notre Dame. Celem śpiewających w ensemble Peregrina wokalistek jest poszukiwanie repertuarów mniej znanych, tworzących zaskakująco oryginalny kontrapunkt dla repertuaru uznawanego za „klasyczny”. Styl interpretatorski Peregriny kształtuje się na bazie analizy oryginalnych źródeł
i traktatów oraz w oparciu o najnowsze badania muzykologiczne i historyczne. Zespół stara się zbliżyć jak najbardziej do praktyki wykonawczej, której obraz wyłania się z przekazów źródłowych, ale nie rezygnuje z poszukiwania stylu, w którym w sposób naturalny przemawiać będzie do dzisiejszych słuchaczy.

Jest rok 1610. Trwa druga wojna polsko-rosyjska, tak zwana moskiewska. Wojska polskie pod wodzą hetmana Żółkiewskiego ruszają na Moskwę i jako jedyna armia w historii zdobywają to miasto na całe dwa lata. Na tronie carskim osadzony zostaje piętnastoletni królewicz Władysław Waza. Szereg błędów strategicznych popełnionych po tym wydarzeniu spowoduje ostatecznie odwrót z Moskwy i początek panowania dynastii Romanowów. Jednak w 1610 roku triumf Polski w Moskwie jest jeszcze bezdyskusyjny.

W wojnie tej, po stronie polskiej, w interesie wiary katolickiej stoi papież, Paweł V. Zaczyna się dopiero szósty rok jego pontyfikatu, ale już widać wyraźnie, że z niepozornego i skromnego kardynała Camillo Borghese przemienia się na tronie Piotrowym w ambitnego polityka i inkwizytora. Miejscami zbyt ambitnego: jego zabiegi omal nie doprowadzają do schizmy między Rzymem a dumną Wenecją, która wolała rozważyć przejście na protestantyzm, niż podporządkować się presji wzmocnienia autorytetu papiestwa. Papież Borghese sięga po nadzwyczajne środki: to ostatni w historii przypadek interdyktu papieskiego, surowych sankcji religijnych wobec suwerennego państwa.

Paweł V wie jednak, że sytuacja sprzyja wzmocnieniu papiestwa. Symbolicznie, na wzgórzu Watykańskim dobiega końca budowa monumentu wszech czasów: nowej bazyliki św. Piotra, na miejscu starej, wyburzonej na początku XVI stulecia. Budowa nie liczy się z kosztami ani z czasem: w 1610 roku trwa już dobrze ponad sto lat, pracują przy niej kolejne generacje wybitnych architektów, rzeźbiarzy i malarzy. Rafael, Michał Anioł i Gianlorenzo Bernini – to najważniejsi z nich, lecz nazwisk tych było oczywiście znacznie więcej. Paweł V zdaje sobie sprawę, iż jego pontyfikat przypada na finał tych prac, więc gdy w latach 1608-1612 powstaje wizytówka świątyni – jej olśniewająca fasada – nie waha się dopilnować, by pojawiła się na niej inskrypcja dedykowana jego osobie: „Na cześć Księcia Apostołów. Paweł V Borghese, Rzymianin, papież, w 1612, siódmym roku swojego pontyfikatu”. To jedyny napis na fasadzie Bazyliki.

Podobna inskrypcja, z tego samego roku, istnieje na słynnej fontannie znajdującej się na pobliskim wzgórzu Gianicolo: „Paweł V, papież, Roku Pańskiego 1612, siódmego swojego pontyfikatu”. I o ile można dyskutować nad udziałem Pawła V w budowie bazyliki, o tyle tutaj jest to napis wielce zasłużony: papież z rodu Borghese wsławia się bowiem przywróceniem do użytku dwóch starożytnych akweduktów, co znacznie poprawia dostęp do wody pitnej w mieście. Fontanna nosi zresztą do dziś imię papieża, jako Fontanna Acqua Paola.

Skoro zaś mowa o pochodzeniu tego papieża, nie sposób nie wspomnieć siostrzeńca Camilla, Scypiona Borghese. Paweł V mianuje go kardynałem natychmiast po swoim wstąpieniu na tron Piotrowy, to zaś czyni 27-letniego Scipione człowiekiem niebywale majętnym. Szczęśliwie nie jest to typ utracjusza, a jego zainteresowania biegną głównie w kierunku kultury i sztuki. W 1605 roku powstaje wspaniały park piniowy, a w 1616 roku ukończone zostają prace nad imponującą Villą Borghese, która od tej pory zaczyna wypełniać się znakomitymi dziełami sztuki oraz staje się prawdziwym centrum życia kulturalnego i towarzyskiego miasta.
Wróćmy jednak do roku 1610. W październiku do Rzymu przybywa kompozytor Claudio Monteverdi, od 1590 roku pozostający na służbie rodu Gonzagów w Mantui. Wiezie ze sobą pierwodruk świeżo wydanego w Wenecji dzieła: Mszy opartej na motecie Nicolasa Gomberta i niezwykle kunsztownych Nieszporów Maryjnych. W dziele tym upatruje dla siebie szansy na odmianę uciążliwego losu. Dwadzieścia lat spędzone w Mantui daje mu się we znaki: mimo stworzenia w tym czasie dzieł epokowych – dwóch znakomitych oper i sześciu ksiąg madrygałów – ma poczucie braku perspektyw zawodowych. Decyduje się więc na krok odważny: tworzy kolekcję najbardziej kunsztownej muzyki sakralnej, jaką tylko on może w tym czasie skomponować, i dedykuje ją papieżowi, poznanemu podczas niedawnych odwiedzin w Mantui. Co więcej: postanawia zawieźć osobiście Pawłowi V dedykowany mu zbiór.

Czy spotkał się z papieżem w Rzymie? Nie mamy na ten temat wiadomości. A jeżeli tak, to czy spotkali się może w budowanej właśnie willi papieskiego siostrzeńca? Tego się też nigdy nie dowiemy, choć w kontekście upodobań kulturalnych Scypiona Borghese wydaje się to cokolwiek prawdopodobne. Nie wiemy nawet, czy Monteverdi wiózł ze sobą komplet głosów dzieła – w bibliotece papieskiej zachowała się tylko księga głosu altowego. Wiemy natomiast z pewnością, że gdy na karcie tytułowej wiezionego do Rzymu zbioru drukowana była w dumnej Wenecji dedykacja dla Pawła V, podobne dedykacje nie istniały jeszcze ani na fasadzie San Pietro, ani na Fontanna Paola. Co ciekawe, czas dzielący te dedykacje odpowiada mniej więcej okresowi polskiego panowania na tronie moskiewskim. A wszystkie one, uzyskane w tak krótkim czasie, prawdziwe „tres sunt, qui testimonium dant in terra”, uczyniły z papieża z rodu Borghese jedną z najszczodrzej upamiętnionych osobistości w historii.

Monteverdi ostatecznie niczego nie zyskuje w Rzymie w 1610 roku. Trzy lata później obejmuje za to jedno z najbardziej prestiżowych stanowisk ówczesnego świata muzycznego: zostaje następcą Giovanniego Gabrielego w roli kapelmistrza Bazyliki św. Marka w Wenecji. Tej Wenecji, która omal nie przeszła na protestantyzm za sprawą działań Pawła V. Polski królewicz Władysław, marionetkowy car Rosji z 1610 roku, wyrasta natomiast na mecenasa sztuki podobnego Scypio-nowi Borghese: w 1625 roku, podczas wielkiej europejskiej podróży, próbuje zwerbować Monteverdiego do swojej kapeli w Warszawie. Bezskutecznie – uznany kompozytor czuje się w Wenecji znakomicie i propozycji królewicza nie przyjmuje. W 1632 roku Władysław zostaje królem Polski, a w 1646 pojmuje za żonę księżniczkę francuskiej gałęzi mantuańskich Gonzagów, Ludwikę Marię. Claudio Monteverdi, były pracownik tej rodziny, nie żyje już wówczas od trzech lat. Jego Nieszpory z 1610 roku prawdopodobnie nigdy nie zostały wykonane w całości za jego życia, ani w Rzymie, ani w Mantui, ani tym bardziej w Wenecji. Możliwe nawet, że nie były pomyślane jako jednolite dzieło, przeznaczone do takiego wykonania. Pozostają bytem koncepcyjnym i symbolicznym, powstałym w konkretnym, nigdy nie osiągniętym celu. Paradoksalnie, dziś postrzegane są jako jedno z najwybitniejszych arcydzieł w historii muzyki.

Jakub Burzyński, wrzesień 2023

śpiewak (kontratenor), teoretyk muzyki i dyrygent. W 1998 roku założył zespół La Tempesta, z którym regularnie koncertuje i nagrywa repertuar 16-19 wieku. Jako solista wykonywał główne i drugoplanowe role w operach Charpentiera, Purcella, Vivaldiego, Händla, Myslivečka, Mozarta, Krauzego i Zycha. Dokonał nagrania ponad dwudziestu CD dla wytwórni BIS, ARTS, DIVOX, NAXOS, MUSICON oraz DUX. Album Vespers of Sorrow z kompozycjami A. Vivaldiego został okrzyknięty Nagraniem Roku przez portal Music Web International, a jego fragmenty wykorzystane jako ścieżka dźwiękowa do nagrodzonego na festiwalu w Cannes francuskiego filmu DIVINES. Jakub Burzyński jest kierownikiem artystycznym Festiwalu Muzycznego Barok w Radości, wieloletnim wykładowcą Letnich Szkół w Kelč, Holešovie, Valticach, Velehradzie i Broumovie (Czechy), kierownikiem artystycznym Międzynarodowej Letniej Szkoły Muzyki Dawnej Schloss Scharfeneck oraz stałym prelegentem Festiwalu Cichej Muzyki w Toruniu. W 2019 roku został nominowany do prestiżowej nagrody OPUS KLASSIK w kategorii Dyrygent Roku. Od 2020 współpracuje jako dyrygent z Polską Operą Królewską.

zespół muzyki dawnej, założony w 1998 roku w Warszawie. Wykonuje muzykę renesansu, baroku, klasycyzmu i romantyzmu w nurcie wykonawstwa historycznie poinformowanego. Występuje w głównych salach koncertowych oraz na festiwalach w kraju i za granicą (Roma Festival Barocco, Internationales H.I.F. Biber Festival Wien, Tage für Alte Musik Berlin i in.). Współpracował z Teatrem Wielkim w Poznaniu oraz Operą na Zamku w Szczecinie podczas wystawienia The Fairy Queen H. Purcella w reżyserii Michała Znanieckiego. Dokonał nagrań ponad 20 CD, w tym serię albumów poświęconych muzyce archiwum klasztoru na Jasnej Górze oraz pierwsze polskie nagranie studyjne oratorium Mesjasz J. F. Haendla. Jest gospodarzem festiwalu Barok w Radości, bierze udział w cyklu wykonań wszystkich kantat
J. S. Bacha na Uniwersytecie Warszawskim. W 2019 roku zespół został nominowany w trzech kategoriach do prestiżowej nagrody OPUS KLASSIK, za album dedykowany Mikołajowi Zieleńskiemu. W 2020 roku miała miejsce premiera filmu dokumentalnego Mikołaj Zieleński – dyskretny urok polichóralności, zrealizowanego z udziałem zespołu La Tempesta. 

Johann Adolf Hasse (1699-1783) zasłynął najpierw jako znakomity tenor, a wkrótce również jako wybitny kompozytor. Bez wątpienia doświadczenie śpiewacze odegrało istotną rolę w kształtowaniu jego twórczego talentu. Wirtuozowskie arie, wrażliwość melodyczna oraz sugestywność partii wokalnych – tak w operach, jak i dziełach religijnych – wzbudzały zachwyt słuchaczy oraz uznanie wykonawców. Utwory Hassego znajdowały się w repertuarach największych gwiazd XVIII-wiecznych scen. Byli wśród nich zarówno słynni kastraci, jak Farinelli czy Senesino, jak i wiodące śpiewaczki, m.in. Francesca Cuzzoni czy żona kompozytora Faustina Bordoni. Oratorium Sanctus Petrus et Sancta Maria Magdalena prawdopodobnie nie było jednak pisane z myślą o wielkich nazwiskach. Dzieło powstało na potrzeby Ospedale degli Incurabili w Wenecji, gdzie po raz pierwszy zabrzmiało prawdopodobnie w wykonaniu dziewcząt z miejscowego sierocińca podczas wielkopiątkowych uroczystości pod koniec lat 50. XVIII wieku. Treścią utworu jest emocjonalny dialog świętego Piotra z Marią Magdaleną przy wtórze Marii Salome, Marii matki Jakuba oraz Józefa z Arymatei. Niewysłowione cierpienie i nieutulony żal po śmierci Chrystusa kompozytor wyraża za pomocą różnorodnych środków muzycznych, a przede wszystkim – po mistrzowsku stosowanej techniki bel canto.

Marta Dziewanowska-Pachowska

Ukończyła z wyróżnieniem Akademię Muzyczną im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Prowadzi aktywną działalność koncertową, występując
w repertuarze kameralnym i oratoryjno-kantatowym. Współpracuje z wieloma zespołami i wykonawcami muzyki dawnej, wykonuje też muzykę współczesną. Występowała pod batutą znamienitych dyrygentów takich jak J. Maksymiuk, J. Krenz, Ch. Hogwood, F. Bruggen, J.-C. Malgoire, H. Rilling, M. Zilm,
M. Plasson, Ł. Borowicz, M. Florêncio, K. Bumann, R. Silva i wielu innych.
W latach 1994–2017 była solistką Warszawskiej Opery Kameralnej. Na deskach tego teatru wykonała ponad 40 partii solowych w operach m. in. W. A. Mozarta, G. Rossiniego, G. F. Händla, C. Monteverdiego, jak również wiele partii oratoryjnych w dziełach J. S. Bacha, G. F. Händla i innych. Współpracowała także m.in. z Operą Narodową, Narodową Operą Łotewską w Rydze, Operą Nova w Bydgoszczy i Operą Krakowską.
Występuje w teatrach i salach koncertowych na całym świecie. Brała udział w wielu festiwalach (m.in. Festiwal Beethovenowski, Wratislavia Cantans, Chopin i jego Europa, Festival van Vlaanderen Brugge). Ma w swoim dorobku wiele nagrań płytowych. Nagrywała również dla radia i telewizji oraz filmu (muzykę J. A. P. Kaczmarka w obrazach A. Holland oraz ścieżki dźwiękowe w filmach m.in. A. Wajdy).
Była wielokrotnie nominowana do nagród muzycznych, m.in. do Paszportu Polityki (2000, 2001 i 2002) oraz do nagrody Fryderyk (1999, 2000, 2001, 2002, 2005).W 2009 roku Fryderykiem został wyróżniony album Msze S. Moniuszki z jej udziałem. Została odznaczona przez Prezydenta Rzeczypospolitej Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz otrzymała Brązowy Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis.

Z wyróżnieniem ukończyła Akademię Muzyczną im. Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie śpiewu prof. Jerzego Artysza (2004). Za wyróżniające wyniki w nauce otrzymywała stypendium Ministra Kultury. W latach 2004-2017 była solistką Warszawskiej Opery Kameralnej, gdzie wykonywała partie w operach m. in. C. Monteverdiego, W. A. Mozarta i G. Verdiego. W 2015 roku brała udział w prapremierze opery L. Możdżera Immanuel Kant jako Pani Kant.
Z powodzeniem występuje w repertuarze kameralnym i pieśniarskim. Wykonuje pieśni Mozarta, Chopina, Moniuszki, Schumanna i wielu innych kompozytorów. W czerwcu 2016 wystąpiła w specjalnym koncercie pod patronatem Marszałka Senatu RP „W hołdzie Paderewskiemu” z okazji podjęcia przez Senat Rzeczpospolitej Polskiej uchwały rocznicowej w 75. rocznicę śmierci kompozytora. We wrześniu 2017 wzięła udział w prawykonaniu Cyklu wariacji na głos solowy, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną K. Dębskiego z towarzyszeniem orkiestry Sinfonia Baltica.
Występowała u boku znakomitych artystów, takich jak Michael Chance i Emma Kirkby. Współpracowała m. in. z orkiestrami Opery i Filharmonii Podlaskiej, Filharmonii Koszalińskiej, Świętokrzyskiej, Dolnośląskiej, Polską Orkiestrą Radiową, orkiestrą Sinfonia Varsovia.
W dorobku ma szereg nagrań płytowych, m.in. Małej mszy uroczystej G. Rossiniego (2005), Staub und Schatten sind wir… M. Bembinowa (2006) oraz kolęd w aranżacjach T. Radziwonowicza (Polskie Radio, 2011). Wielokrotnie brała udział w nagraniach dzieł Stanisława Moryty, wykonując m.in. Rapsod na mezzosopran i orkiestrę (2001). Jej solowa płyta zawierająca cztery cykle pieśni S. Moryty w jej wykonaniu otrzymała nominację do Fryderyka (2008).

Absolwentka dwóch specjalności na Wydziale Instrumentalno–Pedagogicznym w Białymstoku Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina – dyrygentury chóralnej oraz śpiewu solowego w klasie prof. Ewy Iżykowskiej. Warsztat wokalny kształciła również podczas kursów z wybitnymi śpiewakami, m.in.: A. Garancią, O. Pasiecznik, I. Kłosińską, M. Rzepką. Jest laureatką wielu konkursów wokalnych, stypendystką Marszałka Województwa Podlaskiego, dwukrotną stypendystką Prezydenta Miasta Ełku, stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Współpracuje z orkiestrami filharmonii w całym kraju, z Orkiestrą Polskiego Radia, Polską Operą Królewską, Operą i Filharmonią Podlaską, Narodowym Forum Muzyki we Wrocławiu. Gości także na festiwalach muzycznych.
Jej repertuar obejmuje partie operowe dzieł mi.in. Monteverdiego, Händla, Mozarta, Pucciniego, Moniuszki, Czyża, Krauzego; partie kanonicznych dzieł oratoryjnych m.in. Bacha, Mozarta, Haydna, Góreckiego, Kilara, a także liczne pieśni oraz arie i partie operetkowe.
Współpracuje ze znakomitymi dyrygentami i liderami, m.in. M. Klauzą, M. J. Błaszczykiem, V. Kiradijevem, R. Silvą, B. Akiki, R. Kłoczko, Cz. Grabowskim, J. M. Zarzyckim, A. Klockiem, N. Pavilionisem, P. Deptuchem, M. Wolińską, A. Moniuszko, M. Pastuszką, K. Garstką. Uczestniczyła w prawykonaniach i nagraniach utworów współczesnych kompozytorów polskich, wśród nich m.in. Nocy kruków Z. Krauzego, Requiem I. Zalewskiego, Mszy ełckiej P. Grinholca, Stabat Mater
M. Nagnajewicza, Requiem T. Trojanowskiego. Brała również udział w nagraniach płytowych, w tym dwóch płyt solowych: Głos duszy z utworami sakralnymi (R. Sulimą – organy) oraz płyty z pieśniami kompozytorów polskich do słów K. Przerwy – Tetmajera (R. Marat – fortepian).
W 2022 roku uzyskała tytuł doktora sztuk muzycznych w dyscyplinie wokalistyka. Współpracuje z Uniwersytetem w Białymstoku oraz Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina.

Absolwent Akademii Muzycznej w Katowicach. Uczestnik programu Akademii Operowej Przy Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie, gdzie kształcił się pod kierunkiem m.in. Olgi Pasiecznik, Izabelli Kłosińskiej, Ewy Podleś, Mariusza Kwietnia, Matthiasa Rexrotha, Eytana Pessena, Lecha Napierały, Macieja Pikulskiego, Michała Biela, Katelan Tran Terrell, Topi Lehtipuu oraz Hedwigi Fassbender.
Debiutował w 2018 roku na deskach Opery Śląskiej w Bytomiu w roli Ramira La finta giardiniera W. A. Mozarta. W sezonie z 2021-2022 wystąpił m.in.: na Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Dawnych im. Izabeli Branickiej z Orkiestrą Zespołu Muzyki Dawnej Diletto pod dyr. Anny Moniuszko wykonując Requiem in C J. A Hassego; w Teatrze Wielkim w Łodzi jako Cherubin w Weselu Figara Mozarta; w Filharmonii Zielonogórskiej oraz w Filharmonii Śląskiej w partii altowej
w Mszy d-moll Mozarta pod batutą Jarosława Szemeta.
Współpracuje z Polską Operą Królewską, gdzie kreuje postaci Eustazia w operze Rinaldo G. F Händla, Valetta w Koronacji Poppei Claudia Monteverdiego oraz w madrygałach tego kompozytora zebranych w spektaklu Sì dolce e’l tormento. W repertuarze posiada liczne pieśni, arie operowe oraz partie solowe w dziełach oratoryjnych, jak: Weihnachtsoratorium, Magnificat, Msza h-moll, Pasja wg św. Jana, Pasja wg św. Marka, Pasja wg św. Mateusza i kantaty BWV 213 J. S. Bacha; Stabat Mater J. B. Pergolesiego, Stabat Mater A. Vivaldiego, Requiem in C J. A. Hassego i Msza koronacyjna W. A Mozarta.

Ukończył w 2018 roku klasę śpiewu prof. Artura Stefanowicza na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. W latach 2017-19 był członkiem Programu Kształcenia Młodych Talentów – Akademii Operowej przy Teatrze Wielkim w Warszawie, kształcąc się pod kierunkiem m.in. Matthiasa Rexrotha, Hedwig Fassbender i Eytana Pessena. Zadebiutował w 2017 roku w tytułowej roli w operze Il Giasone Piera Francesca Cavallego, a w 2018 roku wystąpił w roli Nino w operze Il Trespolo tutore Alessandra Stradelli (obie produkcje w Collegium Nobilium w Warszawie). Od tego momentu artysta występuje na takich scenach, jak: Theater an der Wien/Kammeroper w Wiedniu (jako Anastasio w Giustino Händla, Tamerlano w Bajazecie Vivaldiego, Giasone w Il Giasone Cavallego), Teatro Comunale w Bolzano (Włochy), Opera w Biel/Bienne w Szwajcarii (jako tytułowy Radames w operze Eötvösa), Teatr Wielki w Poznaniu (Tolomeo w Giulio Cesare
i Hamorn w Jephtha Händla), Polska Opera Królewska (Unulfo w Rodelindzie Händla) oraz na festiwalach Dramma per Musica w Warszawie czy Alessandro Stradella w Viterbo i w salach koncertowych Genewy, Lozanny, Bydgoszczy czy Warszawy. Występował między innymi z takimi dyrygentami, jak: Paul Esswood, Christopher Moulds, Benjamin Bayl, Krzysztof Garstka, Lilianna Stawarz, Roger Díaz-Cajamarca Markellos Chryssicos czy Andrea de Carlo.
Artysta jest zapraszany przez liczne orkiestry, między innymi Freiburger Barockorchester, Mare Nostrum, Royal Baroque Ensemble, Bach Consort Wien, Capella Regia Polona i wiele innych. W 2019 roku ukazało się pierwsze światowe nagranie DVD (DUX) opery Alessandra Stradelli Il Trespolo tutore, gdzie partię Nino wykonywał Rafał Tomkiewicz, a w październiku 2020 miało premierę nagranie CD tejże opery, dokonane dla firmy Arcane.

Klawesynista i pedagog, z zamiłowania oraz zawodu związany przede wszystkim ze światem dawnej opery oraz XVII- i XVIII-wiecznej muzyki wokalno-instrumentalnej. Od czasów studenckich zafascynowany operą, swoje zamiłowanie do muzyki wokalnej rozwinął dzięki kontaktowi i współpracy z czołowymi polskimi wokalistami – Olgą Pasiecznik, Anną Radziejewską, Jadwigą Rappé oraz Arturem Stefanowiczem. Pierwsze kroki w prowadzeniu zespołów stawiał z założoną przez siebie orkiestrą instrumentów historycznych Gradus ad Parnassum, z którą zrealizował produkcje operowe: La Serva Padrona G. B. Pergolesiego, Il Coronazione di Poppea C. Monteverdiego oraz Aci, Galatea e Polifemo G. F. Händla. Jako członek-założyciel stowarzyszenia Dramma per Musica rokrocznie bierze czynny udział w kolejnych edycjach Festiwalu Oper Barokowych w Warszawie.
W 2018 roku uzyskał stopień doktora w Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina, gdzie pracuje na stanowisku adiunkta w Katedrze Organów i Klawesynu. W warszawskiej uczelni ukończył również studia klawesynowe w klasie Aliny Ratkowskiej oraz Leszka Kędrackiego. Jest także absolwentem studiów podyplomowych w klasie Andrei Marcona w Schola Cantorum Basiliensis (Szwajcaria) oraz stypendystą programu Erasmus-Socrates.
W 2018 roku objął stanowisko kierownika muzycznego Zespołu Instrumentów Dawnych Polskiej Opery Królewskiej Capella Regia Polona. Z zespołem tym poprowadził m.in. szereg spektakli operowych (Rodelinda G. F. Händla, L’Orfeo C. Monteverdiego, Scene Buffe A. Scarlattiego, Dido and Aeneas H. Purcella) oraz koncertów oratoryjno-kantatowych i instrumentalnych.

Zespół Instrumentów Dawnych Polskiej Opery Królewskiej Capella Regia Polona został powołany we wrześniu 2018. Repertuar zespołu obejmuje muzykę polskiego i europejskiego baroku – dzieła oratoryjno-kantatowe, opery i muzykę instrumentalną. W skład zespołu wchodzą młodzi i utalentowani instrumentaliści specjalizujący się w wykonawstwie muzyki dawnej, grający na instrumentach z epoki lub ich kopiach. Muzycy współpracują zarówno z najlepszymi polskimi, jak i zagranicznymi zespołami. Funkcję kierownika muzycznego zespołu pełni klawesynista – Krzysztof Garstka.

Gottfried Finger (ok. 1655-1730) – Sonata C-dur op 1 nr 12
Johann Stamitz (1717-1757) – Concerto D-dur di 5 stromenti GroF 127
Allegro arioso – Adagio ma non troppo – Tempo di menuet
Franz Xaver Richter (1709-1789) – Ouverture C-dur (La Melodia Germanica)
… – Andantino – Tempo di Menuetto
Ignaz Holzbauer (1711-1783) – Sinfonia (Ouverture) G-dur op.1 nr 1
Allegro assai – Andante assai e gratioso – Presto
Georg Joseph (Abbe) Vogler (1749-1814) – Polymelosou Caracteres de musique de differentes nations
Chanson Écossaise – Polonoise
Franz Ignaz Beck (1734-1809) – Overtura (Sinfonia) g-moll op. 1 nr 1
Allegro – Andante – Allegro

Mannheim, miasto w południowo-zachodnich Niemczech, zostało założone w 1606 roku jako forteca. Poważnie zniszczone podczas wojny trzydziestoletniej zostało szybko odbudowane. Ale miejsce Mannheim w historii zaczęło się tak naprawdę w roku 1720, kiedy elektor Karl Philipp przeniósł tu stolicę Palatynatu. To on zbudował wielki pałac o fasadzie długości ponad 450m, jedną stroną zwrócony ku Renowi, a drugą – w kierunku centrum miasta. Filip nigdy nie widział swojego pałacu w stanie ukończonym. Zobaczył go dopiero jego następca, daleki krewny Karl Theodor: 18-latek, którego pasją była sztuka. Jego rządy w Mannheim trwały od roku 1742 do czasu objęcia tronu Bawarii 35 lat później, i obejmują jeden z najbardziej rewolucyjnych okresów w historii muzyki.
Jako elektor Palatynatu Karl Theodor założył akademię nauk, budował muzea i galerie, był przyjacielem wielu najbardziej kreatywnych umysłów swojej epoki, ale przede wszystkim założył najbardziej zjawiskową i porywającą orkiestrę tamtych czasów.
Szefem orkiestry został 24-letni skrzypek i kompozytor czeskiego pochodzenia, Johann Stamitz. Zagrał on na weselu elektora w styczniu 1742 roku i wydaje się, że właśnie wtedy został w Mannheim na stałe. Przez kolejne 12 lat był najważniejszym artystą w mannheimskim świecie muzyki. Około 1747 roku dołączył do niego inny Czech, Franz Xaver Richter (początkowo zatrudniony jako śpiewak), ale którego muzyczne talenty sięgały też kompozycji, dyrygowania, gry na skrzypcach i teorii muzyki. Wkrótce wielu innych europejskich uzdolnionych muzyków zaczęło przyjeżdżać do Mannheim. Tak powstała szkoła mannheimska.
Johann Stamitz działał częściowo równolegle z Johannem Sebastianem Bachem, a zmarł wcześniej niż Georg Frideric Handel. Był jednak od tych wielkich mistrzów baroku o pokolenie młodszy, a jego twórczość należy już do epoki następnej. Dzięki hojności elektora w założonej przez niego orkiestrze grało aż 20 skrzypiec, 4 altówki, 4 wiolonczele, 2 kontrabasy, sekcja dęta składająca się z 4 rogów, 2 fletów, 2 fagotów, a od połowy XVIII wieku także klarnetów. Orkiestra grała raz na tydzień w tak zwanej Sali Rycerskiej, były to regularne koncerty zwane akademiami. Ich słuchaczami byli elektor i jego rodzina, dworzanie oraz zaproszeni goście. Na koncerty była dopuszczana część słuchaczy spoza dworu na miejsca stojące, oddzielone sznurem od reszty widowni. To jedna z najwcześniejszych form koncertów publicznych w Europie.
Orkiestra słynęła z manier wykonawczych, wśród których najważniejsze to: crescendo mannheimskie – szybkie crescendo rozwijane przez całą orkiestrę; rakieta mannheimska – pasaż orkiestrowy o kierunku wznoszącym, w którym melodia jest często rozłożona tak jak arpeggio; walec mannheimski – crescendo rozszerzone z melodią wznoszącą opartą na basie ostinatowym; ptaszki mannheimskie – naśladownictwo śpiewu ptaków we fragmentach solowych; czy pauza generalna – efekt pauzy w ramach orkiestrowego tutti, całkowitej i nagłej ciszy po forte. Wszystkie te maniery usłyszycie państwo na dzisiejszym koncercie.
Mannheimska orkiestra budziła gorące uczucia. C.D.F. Schobert napisał o niej tak: “Słuchanie tej orkiestry daje wrażenie podróży na magiczną wyspę dźwięku. Żadna inna orkiestra na świecie nie dorównuje mannheimskiej w wykonawstwie. Jej forte jest jak piorun; jej crescendo jak wszechmocny wodospad; jej diminuendo jak delikatna rzeka znikająca w oddali, a piano jak oddech wiosny.” A Charles Burney tak: “W istocie jest tam więcej solistów i dobrych kompozytorów, niż zapewne w jakiejkolwiek innej orkiestrze w Europie.” To ARMIA GENERAŁÓW zdolna zarówno bitwę planować, jak i w niej walczyć.
Oprócz orkiestry i manier wykonawczych o szkole mannheimskiej mówimy też jako o grupie kompozytorów. W tym znaczeniu obejmuje ona dwa pokolenia twórców. Do pierwszego – oprócz wspomnianych już Johanna Stamitza (1717-1757) i Franza Xavera Richtera (1706-1789) należał między innymi Ignaz Holzbauer (1711-1783). Do drugiego – Franz Ignaz Beck (1734-1809) Abbe Foggler (1749-1814) oraz synowie Johanna Stamitza – Anton (1750 – między 1796
a 1809) i Carl (1745-1801).
Ciekawostką jest, że do mannheimskiej orkiestry chciał dołączyć sam Wolfgang Amadeusz Mozart. Kiedy 21-letni kompozytor opuścił znienawidzony Salzburg, jego pierwszym przystankiem był właśnie Mannheim, gdzie spędził aż pięć miesięcy. Mozart zaprzyjaźnił się z ówczesnym dyrektorem artystycznym orkiestry, Christianem Cannabichem, którego w jednym z listów opisał: „Największy dyrygent jakiego spotkałem, podziwiany przez całe miasto. Muzycy darzą go w równym stopniu miłością jak i strachem. Są dla niego jak żołnierze”. Mozart aplikował do mannheimskiej orkiestry, ale w najgorszym momencie, który zbiegł się z przenosinami całego dworu do Monachium. Tym samym okres rozkwitu i chwały muzyki w Mannheim dobiegł końca.

Michał Orzechowski – baroque goes nuts!

Powstała w 2019 roku, na potrzeby realizacji dwóch ambitnych projektów festiwalu Bydgoska Scena Barokowa.
Pierwszym z nich, stanowiącym inaugurację festiwalu, było wykonanie oratorium La Resurrezione Georga Friedricha Händla pod kierownictwem Marcina Tarnawskiego. Podczas drugiego projektu, realizowanego pod kierownictwem Michała Marcinkowskiego, zaprezentowane zostało Requiem Mateusza Zwierzchowskiego, którego rękopis przechowywany jest w Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Było to pierwsze współczesne wykonanie tego dzieła na instrumentach historycznych.
W roku 2020 BOF przygotowała wraz z gronem wspaniałych solistów współczesne prawykonanie Filandro Nicoli Porpory – „komedii pasterskiej w trzech aktach z muzyką do słów Vincenzo Cassaniego, wystawionej na dworze w Dreźnie w dniu urodzin Jej Królewskiej i Elektorskiej Mości księżnej Marii Antonii Walpurgis na zamówienie Jego Wysokości Augusta III, króla Polski i elektora Saksonii, dnia 18 lipca 1747”. w ramach BSB 2022 BOF zaprezentowała projekt „Bach/Vivaldi/Telemann – koncerty na 1 flet, 2 wiolonczele, 3 skrzypiec i 4 klawesyny”.
Orkiestra zaprasza do współpracy muzyków z całej Polski, specjalizujących się w wykonawstwie muzyki dawnej na instrumentach historycznych. Podczas tych trzech projektów Barokowa Orkiestra Festiwalowa miała okazję współpracować ze znakomitymi muzykami, wśród których znaleźli się m.in. tacy wokaliści jak Ingrida Gápová, Artur Janda, Joanna Motulewicz, Marta Wryk, Aleksander Rewiński, Przemysław Baiński, Wanda Franek, Jadwiga Niebelska-Deshmukh, Elżbieta Izdebska oraz zespoły wokalne: Chór Kameralny Akademii Muzycznej w Bydgoszczy oraz Zespół Wokalny Chóru Polskiego Radia.

Studiował w klasie skrzypiec Tibora Istvánffy’ego i Geoffry’eja Whartona. Jego zainteresowanie interpretacją muzyki dawnej doprowadziły go do współpracy z Philippem Herreweghe, Jordi Savallem, Friederem Berniusem, Reinhardem Goeblem, Konra-dem Junghänelem, Gottfriedem von der Goltz i René Jacobsem. Podczas projektów kameralnych z Peterem Kooi’em, Jedem Wentzem, Marie Leonhardt i Michalem Petri odwiedził wiele krajów Europy i Azji, a także USA i Kanadę.
Daniel Deuter prowadzi warsztaty orkiestrowe, kameralne oraz uczy gry na skrzypcach barokowych (Międzynarodowa Letnia Szkoła Muzyki Dawnej Valtice, Le Parlement de Musique, Michaelsteiner Sommerakademie, Letnie Kursy Metodyczne Muzyki Dawnej w Warszawie). Wraz z zespołem CordArte
z Kolonii wykonuje muzykę kameralną z XVII wieku, od 2009 roku koncertuje z zespołem prowadzonym przez Daniela Hope’a, występując m.in w Hamburgu, Berlinie i Londynie.
Od 1993 roku jest koncertmistrzem orkiestry Batzdorfer Hofkapelle, skupiającej się głównie na wystawianiu oper z reper-tuaru Dreźnieńskiego. Od 2013 roku prowadzi klasę skrzypiec barokowych i altówki barokowej w Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Jego praca artystyczna jest udokumentowana na wielu płytach wydanych m.in. przez Supraphon, Musicom, Pan-classics, Raumklang, Kammerton i Accent.